اسکولیوز یکی از اختلالات شایع در انحنای ستون فقرات است که با انحراف جانبی و چرخش مهره‌ها همراه است. اگرچه این بیماری می‌تواند در هر سنی بروز یابد، اما اغلب در دوران رشد نوجوانی تشخیص داده می‌شود. یکی از پرسش‌های پرتکراری که ذهن بسیاری از والدین را به خود مشغول می‌کند این است: آیا اسکولیوز ارثی است؟
در این مقاله به بررسی تأثیر وراثت در اسکولیوز، میزان موروثی بودن آن، و عوامل مؤثر در انتقال ژنتیکی این بیماری خواهیم پرداخت.
دسته‌بندی انواع اسکولیوز
اسکولیوز بر اساس علت بروز به چند نوع طبقه‌بندی می‌شود:
۱. اسکولیوز ایدیوپاتیک (Idiopathic)
- شایع‌ترین نوع، به‌ویژه در نوجوانان
- علت دقیق مشخص نیست
- احتمال ارثی بودن در این نوع بیشتر است
۲. اسکولیوز مادرزادی (Congenital)
- به علت ناهنجاری‌های مادرزادی مهره‌ها
- از زمان تولد وجود دارد
۳. اسکولیوز نوروموسکولار (Neuromuscular)
- به دلیل بیماری‌هایی مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی
- معمولاً در کودکان با اختلالات عصبی‌عضلانی دیده می‌شود
۴. اسکولیوز دژنراتیو (Degenerative)
- در سنین بالا
- ناشی از فرسایش دیسک‌ها و مفاصل ستون فقرات
اسکولیوز در بزرگسالان
آیا اسکولیوز ارثی است؟
یکی از سوالات رایج در میان والدین این است که “آیا اسکولیوز ارثی است؟” پاسخ به این سؤال نیازمند بررسی عوامل ژنتیکی، سابقه خانوادگی و مطالعات علمی است.
شواهد ژنتیکی و علمی
مطالعات متعدد نشان داده‌اند که در موارد اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان، بیش از ۳۰٪ بیماران دارای یکی از اعضای خانواده با سابقه اسکولیوز هستند. همچنین، در دوقلوهای همسان، در صورتی که یکی از آن‌ها مبتلا باشد، احتمال ابتلای دیگری بسیار بیشتر است.
نکته مهم: اگرچه وراثت نقش مهمی ایفا می‌کند، اما ژن خاصی به تنهایی مسئول ایجاد اسکولیوز شناخته نشده است. بلکه ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند.
میزان موروثی بودن اسکولیوز چقدر است؟
| رابطه خویشاوندی | احتمال ابتلا (%) |
|---|---|
| فرزند فرد مبتلا | 10 تا 30 درصد |
| خواهر یا برادر مبتلا | 15 تا 25 درصد |
| دوقلوی همسان | تا 70 درصد |
| بستگان درجه دوم | کمتر از 10 درصد |
در صورت داشتن سابقه خانوادگی اسکولیوز چه باید کرد؟
اگر یکی از اعضای خانواده شما به اسکولیوز مبتلاست، اقدامات پیشگیرانه و مراقبتی زیر توصیه می‌شود:
- ✔️ غربالگری‌های منظم در کودکان (از سن ۸ سالگی به بعد)
- ✔️ بررسی‌های بالینی دوره‌ای توسط ارتوپد
- ✔️ آموزش نحوه صحیح نشستن و ایستادن در کودکان
- ✔️ توجه به علائم اولیه مانند نابرابری شانه‌ها یا انحنای کمر
آیا اسکولیوز ژنتیکی درمان دارد؟
بله، اسکولیوز ژنتیکی قابل درمان است، اما نوع درمان بسته به شدت انحراف ستون فقرات، سن بیمار و میزان پیشرفت بیماری متفاوت خواهد بود. در موارد خفیف، پزشک معمولاً درمان محافظه‌کارانه مانند فیزیوتراپی، ورزش‌های اصلاحی و گاهی استفاده از بریس (قوزبند) را پیشنهاد می‌کند.
اما در موارد پیشرفته‌تر یا در نوجوانانی که انحراف رو به پیشرفت است، ممکن است جراحی اصلاحی ستون فقرات ضرورت یابد. هرچند ژنتیکی بودن اسکولیوز بر احتمال بروز آن تأثیر می‌گذارد، اما شدت و پیشرفت بیماری بیشتر به عوامل فردی و رشد اسکلتی بستگی دارد، و با تشخیص به‌موقع و انتخاب روش درمانی مناسب، قابل کنترل و حتی اصلاح است.
✅✅✅✅اگر شما هم احتمال بروز اسکولیوز را در خود می بینید، هرچه سریعتر به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. دکتر حسن قندهاری، بهترین متخصص اسکولیوز در تهران، با تجربه‌ای برجسته و رتبه یک بورد تخصصی کشور، یکی از برترین جراحان اصلاح انحراف ستون فقرات در ایران است.
آدرس مطب : تهران خیابان شریعتی بالاتر از تقاطع ظفر خیابان کودکان غزه( پورمشکانی ) کلینیک ستون فقرات آبادیس پلاک ۴۲ طبقه دوم
تلفن مطب : ۰۲۱۲۲۸۶۲۲۸۶ | ۰۲۱۲۲۸۸۳۳۰۰
اگر پدر یا مادر اسکولیوز داشته باشند، فرزند هم قطعاً دچار می‌شود؟
خیر، اگر پدر یا مادر دچار اسکولیوز باشند، فرزند قطعاً به این عارضه مبتلا نمی‌شود، اما احتمال بروز آن در فرزند افزایش می‌یابد. اسکولیوز ژنتیکی دارای زمینه ارثی است، به این معنا که استعداد ابتلا می‌تواند از والدین به فرزندان منتقل شود، اما عوامل محیطی، رشد استخوان‌ها، سبک زندگی و حتی جنسیت نیز در بروز آن نقش دارند. بنابراین داشتن سابقه خانوادگی، تنها یک عامل خطر محسوب می‌شود و نه یک حکم قطعی برای ابتلا. معاینه‌های دوره‌ای در دوران رشد کودک می‌تواند به تشخیص زودهنگام و پیشگیری از پیشرفت انحراف کمک کند.
آیا تست ژنتیک برای تشخیص اسکولیوز وجود دارد؟
بله، در سال‌های اخیر تست‌های ژنتیکی برای بررسی احتمال ابتلا به اسکولیوز به‌ویژه نوع ایدیوپاتیک (بدون علت مشخص) توسعه یافته‌اند، اما هنوز به‌عنوان روش اصلی تشخیص استفاده نمی‌شوند. این تست‌ها معمولاً با هدف شناسایی ژن‌های خاص مرتبط با افزایش ریسک اسکولیوز انجام می‌شوند و می‌توانند در پیش‌بینی احتمال ابتلا یا شدت پیشرفت بیماری، به‌ویژه در کودکان دارای سابقه خانوادگی، مفید باشند. با این حال، تشخیص قطعی اسکولیوز همچنان بر اساس معاینه بالینی و تصویربرداری‌هایی مانند رادیوگرافی انجام می‌شود و تست‌های ژنتیک بیشتر جنبه تکمیلی و پیش‌بینی‌کننده دارند تا تشخیصی قطعی.