تومور ستون فقرات یکی از پیچیده‌ترین و چالش‌برانگیزترین اختلالات ارتوپدی-عصبی است که می‌تواند ساختار استخوانی، بافت نرم، نخاع یا ریشه‌های عصبی را درگیر کند. این تومورها بسته به محل، نوع و میزان رشدشان ممکن است باعث درد شدید، اختلالات حرکتی، بی‌حسی یا حتی فلج شوند. آشنایی با علائم، راه‌های تشخیص و گزینه‌های درمانی نقش مهمی در حفظ سلامت و کیفیت زندگی بیمار دارد.
انواع تومورهای ستون فقرات
براساس منشأ و محل قرارگیری دسته‌بندی می‌شوند
| نوع | ویژگی‌ها | محل شایع |
|---|---|---|
| تومور اولیه خوش‌خیم | رشد آرام، غیرسرطانی، ممکن است نیاز به جراحی نداشته باشد | استئوئید استئوما، همنجیوما، مننژیوم |
| تومور اولیه بدخیم | رشد تهاجمی، خطر آسیب به نخاع | سارکوم، کندروسارکوم |
| تومور ثانویه (متاستاز) | گسترش سرطان‌های دیگر به مهره‌ها | سرطان پستان، ریه، پروستات |
| داخل نخاعی (اینترادورال) | تأثیر مستقیم بر نخاع و اعصاب | شوانوما، اپندیموما، گلیوما |
| خارج نخاعی (اکسترا دورال) | در مهره‌ها یا اطراف ستون فقرات | شایع‌ترین نوع متاستاتیک |
علائم تومور ستون فقرات
بسته به نوع و محل تومور متفاوت است
- درد موضعی در کمر یا گردن که شب‌ها بدتر می‌شود
- ضعف عضلانی، بی‌حسی یا گزگز در اندام‌ها
- ناتوانی در راه رفتن یا اختلال تعادل
- درد تیرکشنده به دست یا پا
- بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
- کاهش ناگهانی وزن یا خستگی مزمن (در موارد بدخیم)
چگونه تومور ستون فقرات تشخیص داده می‌شود؟
تصویربرداری دقیق و معاینه عصبی کلید تشخیص است
- MRI ستون فقرات: بهترین روش برای بررسی بافت نرم و نخاع
- سی‌تی‌اسکن: بررسی ساختار استخوانی
- بیوپسی تومور: جهت تشخیص نوع سلول‌ها و تعیین خوش‌خیم یا بدخیم بودن
- آزمایش خون و مارکرهای توموری در موارد خاص
اهداف جراحی تومور نخاعی چیست؟
- برداشتن یا کاهش حجم تومور
- کاهش فشار بر نخاع و اعصاب
- تثبیت ستون فقرات با استفاده از پیچ و پلاک در صورت نیاز
- کاهش درد
- بهبود یا حفظ عملکرد عصبی
- فراهم کردن نمونه برای بررسی پاتولوژی تومور
انواع جراحی تومور ستون فقرات
بسته به محل تومور، نوع تکنیک متفاوت است
1. جراحی باز (Open Surgery)
در این روش، جراح برشی روی پوست ایجاد کرده و از طریق دسترسی کامل، تومور را برمی‌دارد. این روش برای تومورهای بزرگ یا پیچیده مناسب است.
2. جراحی میکروسکوپیک
با استفاده از میکروسکوپ جراحی، تومورهای نزدیک به نخاع با دقت بسیار بالا برداشته می‌شوند؛ مخصوص تومورهای داخل کانال نخاعی.
3. جراحی آندوسکوپیک یا کم تهاجمی
در موارد خاص، برای تومورهای کوچک‌تر یا سطحی، برش‌های کوچک و ابزارهای ظریف استفاده می‌شود که درد و دوران نقاهت را کاهش می‌دهد.
چه زمانی جراحی تومور ستون فقرات ضروری است؟
وقتی درمان دارویی و پرتودرمانی کافی نیست
اگر تومور باعث فشار بر نخاع، ضعف عضلانی، درد شدید، بی‌حسی، اختلال در راه رفتن یا کنترل مثانه و روده شود، جراحی معمولاً ضروری می‌شود. همچنین در مواردی که تومور بدخیم باشد یا بافت استخوانی مهره را تخریب کرده و خطر شکستگی و ناپایداری ستون فقرات وجود داشته باشد، جراحی اجتناب‌ناپذیر است.
آماده‌سازی برای جراحی تومور ستون فقرات
بررسی‌های دقیق پیش از عمل، کلید موفقیت جراحی
- MRI و CT scan برای تعیین محل دقیق تومور
- بررسی عملکرد عصبی با تست‌های نورولوژیک
- آزمایش خون، ECG و مشاوره قلب در بیماران مسن
- گاهی بیوپسی پیش از جراحی برای تشخیص نوع تومور
- آموزش بیمار برای آمادگی ذهنی و مراقبت‌های بعد از عمل
بیشتر بخوانید : بهترین جراح ستون فقرات
جدول مقایسه انواع جراحی تومور نخاعی
| نوع جراحی | مزایا | موارد کاربرد |
|---|---|---|
| جراحی باز | دسترسی کامل، امکان تثبیت همزمان | تومورهای بزرگ یا درگیرکننده مهره |
| میکروسکوپیک | دقت بالا، آسیب کمتر به نخاع | تومورهای داخل کانال نخاعی |
| کم تهاجمی | زخم کوچک‌تر، درد و خونریزی کمتر | تومورهای سطحی و انتخابی |
دوران نقاهت بعد از جراحی تومور نخاعی
مراقبت پس از عمل، بخشی جدانشدنی از درمان موفق است
- بستری بین ۲ تا ۷ روز بسته به نوع جراحی
- فیزیوتراپی تدریجی برای بازگشت عملکرد
- استفاده از بریس در صورت تثبیت مهره‌ها
- پیگیری‌های منظم برای بررسی عود تومور
- گاهی ادامه درمان با پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی در موارد بدخیم
عوارض احتمالی جراحی
باید آگاه بود، نه نگران
- عفونت محل جراحی
- خونریزی یا نشت مایع نخاعی
- آسیب به اعصاب (نادر، اما جدی)
- بی‌ثباتی ستون فقرات (در صورت برداشت گسترده استخوان)
- نیاز به جراحی ترمیمی در آینده (در موارد خاص)
نتیجه‌گیری
جراحی تومور ستون فقرات راهکاری مؤثر و تخصصی برای حذف یا کاهش توده‌های فشاری در ناحیه نخاعی است. با تکنولوژی‌های نوین مانند جراحی میکروسکوپیک یا ناوبری جراحی، خطرات این عمل به حداقل رسیده و نتایج قابل پیش‌بینی‌تر شده‌اند. انتخاب جراح باتجربه و مرکز درمانی مجهز، کلید موفقیت نهایی این فرآیند خواهد بود.