عمل جراحی تنگی کانال نخاعی زمانی انجام می‌شود که درمان‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی و دارودرمانی مؤثر نباشند و بیمار دچار درد شدید، ضعف عضلانی یا مشکلات حرکتی شود. این جراحی با هدف کاهش فشار بر روی اعصاب نخاعی و افزایش فضای کانال نخاعی انجام می‌شود.
علائم تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال نخاعی باعث فشار بر روی نخاع و اعصاب نخاعی می‌شود و علائم تنگی کانال نخاعی بسته به محل درگیری (گردنی، کمری یا ناحیه قفسه سینه) متفاوت است. شایع‌ترین علائم این بیماری عبارت‌اند از:
۱. علائم عمومی
- درد مزمن در کمر یا گردن که با فعالیت تشدید می‌شود.
- ضعف عضلانی در پاها یا دست‌ها.
- بی‌حسی یا گزگز در اندام‌ها (دست، پا، بازوها).
- کاهش تعادل و ناپایداری هنگام راه رفتن.
- احساس سنگینی در پاها پس از ایستادن طولانی‌مدت یا راه رفتن.
۲. علائم تنگی کانال نخاعی کمری
- درد در ناحیه کمر که به باسن و پاها انتشار می‌یابد (مشابه درد سیاتیک).
- بدتر شدن درد هنگام راه رفتن یا ایستادن طولانی و بهبود هنگام نشستن یا خم شدن به جلو.
- کاهش توانایی در راه رفتن مسافت‌های طولانی (لنگش نورولوژیک).
۳. علائم تنگی کانال نخاعی گردنی
- درد و گرفتگی در گردن.
- ضعف و بی‌حسی در دست‌ها، بازوها و حتی پاها.
- کاهش مهارت‌های حرکتی ظریف (مانند مشکل در بستن دکمه‌های لباس).
- در موارد شدید، مشکلات در کنترل مثانه و روده.
۴. علائم تنگی کانال نخاعی ناحیه قفسه سینه (کمتر شایع)
- درد در وسط کمر که به دنده‌ها و شکم انتشار می‌یابد.
- ضعف در پاها و اختلال در تعادل.
علائم تنگی کانال نخاعی
علل تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال نخاعی زمانی رخ می‌دهد که فضای داخل کانال نخاعی کاهش یابد و به نخاع و اعصاب نخاعی فشار وارد شود. این بیماری می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که برخی از مهم‌ترین علل تنگی کانال نخاعی عبارت‌اند از:
۱. تغییرات ناشی از افزایش سن (شایع‌ترین علت)
با بالا رفتن سن، ستون فقرات دچار فرسایش و تغییراتی مانند ضخیم شدن لیگامان‌ها، تشکیل زائده‌های استخوانی (استئوفیت) و کاهش ارتفاع دیسک‌ها می‌شود که می‌تواند فضای کانال نخاعی را تنگ کند.
۲. آرتروز و تغییرات دژنراتیو
- استئوآرتریت: تحلیل رفتن غضروف بین مفاصل مهره‌ها که باعث تشکیل زائده‌های استخوانی می‌شود.
- روماتیسم مفصلی (RA): التهاب مزمن مفاصل که می‌تواند باعث ضخیم شدن بافت‌های نرم و فشردگی کانال نخاعی شود.
۳. فتق یا بیرون‌زدگی دیسک بین‌مهره‌ای
دیسک بین مهره‌ها ممکن است دچار پارگی یا بیرون‌زدگی شود و به نخاع و ریشه‌های عصبی فشار وارد کند. این عامل بیشتر در ناحیه کمری شایع است.
۴. بیماری‌های مادرزادی یا ژنتیکی
برخی افراد به‌صورت مادرزادی دارای کانال نخاعی باریک‌تری هستند که آن‌ها را مستعد تنگی نخاعی در سنین پایین می‌کند.
۵. آسیب‌های ستون فقرات (ترومای نخاعی)
شکستگی‌ها، دررفتگی‌ها و آسیب‌های ناشی از تصادفات یا سقوط می‌توانند باعث تورم، خونریزی یا جابه‌جایی قطعات استخوانی شوند که به کانال نخاعی فشار وارد می‌کند.
۶. ضخیم شدن لیگامان‌های ستون فقرات
با گذشت زمان، لیگامان‌های اطراف کانال نخاعی ضخیم و سفت می‌شوند و ممکن است فضای کانال را محدود کنند.
۷. تومورها و توده‌های غیرطبیعی
رشد تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم در داخل یا اطراف کانال نخاعی می‌تواند باعث فشار بر نخاع و اعصاب شود.
۸. بیماری‌های التهابی یا متابولیک
بیماری پاگت استخوان (یک بیماری که باعث رشد غیرطبیعی استخوان‌ها شده و فضای نخاعی را کاهش می‌دهد).
زمان مناسب جراحی در بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی
آکندروپلازی (یک نوع کوتولگی که باعث باریک شدن کانال نخاعی می‌شود).
انواع روش‌های جراحی در درمان تنگی کانال نخاعی
زمانی که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند، جراحی به‌عنوان گزینه درمانی برای کاهش فشار بر نخاع و اعصاب در نظر گرفته می‌شود. روش‌های جراحی بسته به شدت بیماری و وضعیت بیمار انتخاب می‌شوند.
۱. لامینکتومی (Laminectomy) – رایج‌ترین روش
- شرح: در این روش، بخشی از تیغه پشتی مهره (لامینا) برداشته می‌شود تا فضای بیشتری برای نخاع و اعصاب ایجاد شود.
- مزایا: کاهش فشار بر روی نخاع و بهبود علائم مانند درد و بی‌حسی.
- معایب: ممکن است باعث بی‌ثباتی ستون فقرات شود و در برخی موارد نیاز به فیوژن داشته باشد.
۲. فورامینوتومی (Foraminotomy)
- شرح: این روش با هدف گشاد کردن سوراخ‌های عصبی (فورامن‌ها) انجام می‌شود تا فشار بر روی ریشه‌های عصبی کاهش یابد.
- مزایا: بهبود عملکرد اعصاب و کاهش درد بدون برداشتن قسمت زیادی از استخوان.
- معایب: ممکن است نیاز به جراحی تکمیلی داشته باشد.
۳. دیسککتومی (Discectomy)
- شرح: اگر تنگی کانال ناشی از بیرون‌زدگی دیسک باشد، بخش بیرون‌زده دیسک برداشته می‌شود تا فشار از روی نخاع و اعصاب کاهش یابد.
- مزایا: کاهش درد سیاتیکی و بهبود عملکرد عصبی.
- معایب: ممکن است با گذشت زمان دیسک مجدداً دچار مشکل شود.
4. فیوژن ستون فقرات (Spinal Fusion)
- شرح: اگر جراحی باعث بی‌ثباتی ستون فقرات شود، از روش فیوژن استفاده می‌شود که در آن دو یا چند مهره به هم متصل شده و با پیچ و پلاک ثابت می‌شوند.
- مزایا: جلوگیری از حرکت غیرطبیعی مهره‌ها و کاهش درد.
- معایب: کاهش انعطاف‌پذیری ستون فقرات و طولانی شدن دوران نقاهت.
۵. جراحی با حداقل تهاجم (Minimally Invasive Surgery – MIS)
- شرح: شامل روش‌هایی مانند میکرودیسککتومی، میکرولامینکتومی و استفاده از لیزر که با برش‌های کوچک انجام می‌شود و آسیب کمتری به بافت‌های اطراف وارد می‌کند.
- مزایا: کاهش درد بعد از عمل، کوتاه‌تر شدن دوره نقاهت، کاهش احتمال عفونت.
- معایب: برای همه بیماران مناسب نیست و نیاز به تجهیزات تخصصی دارد.
انتخاب روش مناسب
نوع جراحی بستگی به محل تنگی، شدت علائم و وضعیت کلی بیمار دارد. در بسیاری از موارد، جراح از ترکیب دو یا چند روش برای بهبود عملکرد نخاع استفاده می‌کند.