قوز کمر (کیفوز) به انحنای غیرطبیعی ستون فقرات در ناحیه پشتی گفته میشود که به سمت جلو خم میشود. این حالت ممکن است ناشی از دلایل مختلفی از جمله ضعف عضلات پشتی، بیماری‌های مادرزادی، شکستگی‌های مهره‌ای، پوکی استخوان یا بد نشستن باشد. اسکولیوز انحراف جانبی ستون فقرات به شکل S یا C است، در حالی که کیفوز خمیدگی غیرطبیعی به جلو در قسمت بالای ستون فقرات (پشت) ایجاد می‌کند.
در حالی‌که در مراحل اولیه فقط یک تغییر ظاهری ایجاد می‌کند، در موارد پیشرفته می‌تواند باعث درد، محدودیت حرکتی و حتی فشار بر نخاع شود. این موضوع باعث ایجاد نگرانی‌هایی در بیماران شده است که:
“آیا قوز کمر ممکن است منجر به فلج شدن شود؟”
در ادامه، دکتر حسن قندهاری، متخصص ارتوپدی و جراح ستون فقرات، با نگاهی علمی به این سؤال پاسخ می‌دهد.
آیا قوز کمر می‌تواند باعث فلج شود؟
پاسخ علمی و تخصصی به این سؤال این است: در موارد بسیار شدید و نادری از کیفوز، بله – اما به‌ندرت.
در موارد نادر، اسکولیوز شدید و درمان‌نشده می‌تواند منجر به فشردگی نخاع یا اعصاب نخاعی شود و در نتیجه به ضعف عضلانی، بی‌حسی اندام‌ها و در موارد بسیار پیشرفته حتی فلج نسبی یا کامل منجر شود. این وضعیت معمولاً در اسکولیوزهای با انحنای بیش از ۷۰ درجه، به‌ویژه در اسکولیوزهای مادرزادی یا عصبی-عضلانی، دیده میشود. با این حال، با تشخیص زودهنگام و مداخله مناسب پزشکی، می‌توان از بروز چنین عوارضی جلوگیری کرد.
✅ کیفوز خفیف تا متوسط:
در این حالت، انحنای ستون فقرات به‌صورت خفیف و محدود است و فشار قابل‌توجهی به نخاع وارد نمی‌کند. در اکثر این بیماران، فلج یا اختلال حرکتی مشاهده نمی‌شود و مشکل با فیزیوتراپی و اصلاح سبک زندگی کنترل‌پذیر است.
⚠️ کیفوز شدید یا پیشرفته:
در مواردی که انحنای کمر به بیش از ۶۰–۷۰ درجه برسد، به‌ویژه در کیفوز مادرزادی یا کیفوز ناشی از شکستگی مهره‌ها، ممکن است فشار مستقیم بر نخاع یا ریشه‌های عصبی وارد شود. این حالت می‌تواند باعث بروز علائمی مانند:
- درد شدید کمر و پاها
- بی‌حسی یا گزگز در اندام‌ها
- اختلال در کنترل ادرار و مدفوع
- ضعف یا فلج تدریجی اندام تحتانی
بنابراین، اگر قوز کمر به حال خود رها شود و پیشرفت کند، در موارد نادری ممکن است به فلج نسبی یا کامل منجر شود.
چه عواملی باعث افزایش خطر می‌شوند؟
در هردو بیماری چه عواملی می تواند خطر ساز باشد، در ادامه توضیح داده ایم:
چه عواملی باعث افزایش خطر فلج در قوز کمر می‌شوند؟
- انحنای شدید مهره‌های پشتی (بیش از ۷۰ درجه)
- شکستگی‌های مهره‌ای فشاری یا ناشی از ضربه
- بیماری‌های عصبی-عضلانی زمینه‌ای
- عدم درمان و پیگیری در سنین نوجوانی یا سالمندی
- ضعف عضلات پشتی و شکمی در طولانی‌مدت
چه عواملی باعث افزایش خطر فلج در اسکولیوز می‌شوند؟
عوامل زیر می‌توانند خطر فلج شدن در بیماران مبتلا به اسکولیوز شدید را افزایش دهند:
- انحنای شدید ستون فقرات (بیش از ۷۰ درجه) که ممکن است فشار مستقیم بر نخاع وارد کند
- اسکولیوز مادرزادی یا عصبی-عضلانی که با اختلالات رشد یا ضعف عضلانی همراه است
- پیشرفت سریع زاویه انحنا در دوران رشد، به‌ویژه در نوجوانان
- درگیری مهره‌های گردنی یا صدری فوقانی که به نخاع نزدیک‌تر هستند
- عدم درمان به‌موقع یا نادیده گرفتن مراحل اولیه بیماری
- تنگی کانال نخاعی همراه با اسکولیوز
- وجود تومور، کیست یا ناهنجاری‌های داخل نخاعی در نواحی خم‌شده
- سابقه جراحی‌های ناقص یا عوارض‌دار ستون فقرات که موجب آسیب ثانویه به اعصاب شده باشد
فلج معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که انحنای ستون فقرات به حدی برسد که فشار مکانیکی مداوم بر نخاع وارد شود و راه انتقال پیام‌های عصبی مختل گردد.
چه زمانی باید به ارتوپد مراجعه کنیم؟
اگر شما یا اطرافیانتان علائم زیر را دارید، باید فوراً توسط متخصص ستون فقرات و ارتوپد معاینه شوید:
- انحنای قابل‌مشاهده در ناحیه پشت
- احساس درد یا سوزش در ستون فقرات
- بی‌حسی در پاها یا دست‌ها
- خستگی زودرس در ایستادن یا راه رفتن
- مشکلات تنفسی (در موارد شدید کیفوز)